Oude en bijzondere bomen in Nederland moeten de status krijgen van Rijksmonument. Dat gebeurt nu al in Zuidoost-Aziatische landen als Vietnam, waar soms midden in de jungle een erezuil staat bij een uniek ras mangrove. Door een speciale status aan bomen te geven, wordt ook de biodiversiteit van bijzondere soorten en hun ecologisch netwerk beschermd.
Zo’n status voor historische bomen wordt bepleit in een initiatiefnota vanuit de Tweede Kamer. Ook lanen met oude bomen zouden dan een bordje krijgen met: Monumentenboom.
Daarover gaat de P+ Special ‘Bomen als Rijksmonument’. Na een reportage op de idyllische Con Dao-eilanden in Vietnam volgt een overzicht van de ontwikkelingen in Nederland. Waar staan hier de oudste bomen? Waar staat de oudste boom van Europa?
Implementation of the World Heritage Convention
De UNESCO startte deze ontwikkeling, door in 2013 richtlijnen te geven voor de ‘Implementation of the World Heritage Convention’. Het kan beschouwd worden als het sluitstuk van een beleid dat in 1992 startte en tot doel had om culturele landschappen in kaart te brengen, plaatsen waar een bijzondere interactie bestaat tussen de natuur en de bewoners. De beschermde bomen in Vietnam heten dan ook ‘Heritage Trees’.
Door ook in Nederland zulke richtlijnen toe te passen, zou de volkswoede in Nederland over het omkappen van bomen en bomenlanen in praktisch beleid worden omgezet. Het ongenoegen heeft hier nog steeds niet geleid tot een landelijke wet- of regelgeving die onze eigen monumentale bomen en -lanen de beschermde status van Rijksmonument biedt. Zelfs niet na onderzoek waaruit bleek dat een boom van 150 jaar oud evenveel CO2 opslaat als 500 bomen van tien jaar oud.
Het thema heeft voor de regering blijkbaar geen urgentie. Dat merkten ook de twee Kamerleden Laura Bromet (GroenLinks) en Frank Futselaar (SP), die op 9 oktober 2019 de initiatiefnota ‘Nationaal Bomenplan’ indienden. Minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit beloofde de parlementariërs een reactie, maar die is tot op heden uitgebleven.
In het landelijk register opnemen
Dat is heel erg jammer, zegt Bromet tegen P+, want ze stelde onder andere voor: ‘Verken de mogelijkheden met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed om de monumentale bomen uit het Landelijk Register voor Monumentale Bomen integraal op te nemen als Rijksmonumenten’. In dit register zijn 15 duizend bomen en boomgroepen opgenomen. Het overzicht op internet heeft echter niet geleid tot uniforme herkenningstekens zoals bordjes, bij de geselecteerde bomen.
Waarom verwijst Bromet naar de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed? “Mij maakt het niet zoveel uit hoe de monumentale bomen of lanen met bomen beschermd worden. Maar aansluiten bij bestaande regelingen kan het proces wel versnellen. Dus als deze Rijksdienst gebouwen kan beschermen, dan kunnen ze bomen toch ook als cultureel erfgoed meenemen?”
De twee Kamerleden verzochten minister Schouten in Kabinet Rutte III ook om de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) aan te sporen om monumentale bomen in alle gemeenten van Nederland een juridische status te geven. Nu beschikt nog slechts de helft (57 procent) van de gemeenten een beschermende ‘lokale bomenlijst’.
Tante en een oom in een eikeboom
Om te voorkomen dat bomen die een monumentale status verdienen vroegtijdig gekapt worden, vinden de Kamerleden het van belang dat alle gemeenten de ‘voorbeschermingsregel’ invoeren. Deze regel zorgt ervoor dat bomen worden beschermd tegen kap of aantasting totdat er een beslissing is genomen over de vraag of de boom wel of niet in aanmerking komt om op de lijst van beschermde bomen te worden geplaatst. Op dit moment hanteren nog slechts vijf gemeenten deze regel, die burgers de mogelijkheid biedt om een geliefde boom op de ‘bomenlijst’ te plaatsen.
Bromet vindt het niet bezwaarlijk dat bordjes voor een boom gebruikt worden voor toeristische doelen. “Dat is een heel legitieme reden. Je ziet dat er behoefte aan is. Er wordt nu ook een ‘Boom van het Jaar-verkiezing’ gehouden en daar deden vorig jaar tienduizend mensen aan mee. Er staan ook bordjes voor de ‘Dikke Boom’ in Laren (Gelderland) waar Annie M.G. Schmidt het versje ‘Ik heb een tante en een oom, die zitten in een eikeboom’ over heeft gemaakt. Bordjes zijn altijd goed.”Bromet in P+: “Ik zie het liefste dat het samenstellen van een lijst een participatief proces is, waar zoveel mogelijk mensen aan meedenken. Voor mij hoeven heus niet altijd de alleroudste bomen op die lijst te komen. Een hele grappige boom kan natuurlijk ook.”
